Çin’de düzenlenen 3. Nesil ve Yol Forumu’na katılmak üzere bu sabah Pekin’e ulaşan Putin, yarın forumda yapacağı konuşmanın akabinde Çin Devlet Lideri Şi Cinping ile görüşecek.
Rus başkan, 600. günü geri bırakan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasından bu yana birinci sefer Çin’e ziyaret gerçekleştiriyor.
Ziyaretin, memleketler arası ve bölgesel tansiyonların arttığı bir periyotta, iki ülke ortasında “kapsamlı stratejik paydaşlık koordinasyonu” olarak tanımlanan yakınlaşmayı perçinleyeceği öngörülüyor.
Putin’in ziyaretinde, iki ülke ortasındaki “Kuşak ve Yol” işbirliğinin ve ekonomik bağlantıların yanı sıra Rusya-Ukrayna Savaşı ve Orta Doğu’da İsrail ile Filistin ortasında tırmanan tansiyonun de ele alınması bekleniyor.
“KUŞAK VE YOL, HAKİMİYET DEĞİL İŞBİRLİĞİ ÇABASI”
Putin, ziyareti öncesinde Çin devlet televizyonu CCTV ile yaptığı mülakatta, Çin’in tarihi İpek Yolu güzergahı üzerinde Doğu-Batı ticaretini yine canlandırma gayesiyle başlattığı Nesil ve Yol Teşebbüsü’nü, “küresel hakimiyet” eforu değil “işbirliği arzusu” olarak gördüklerini lisana getirdi.
Kuşak ve Yol işbirliğinin, “sömürgeci ülkelerin” yaptığının tersine zorlamaya dayanmadığına işaret eden Putin, “Bazıları Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü’nü Çin’in diğerlerine hakim olma gayreti olarak görüyor, bizim açımızdan bu türlü değil. Biz, işbirliği isteğini görüyoruz.” tabirlerini kullandı.
Girişimin, Rusya’nın bölgesel kalkınma vizyonuyla ahenk içinde olduğunu vurgulayan Putin, “Devlet Lideri Şi’nin 10 yıl evvel başlattığı planı memnuniyetle karşıladık. Bizim Avrasya Ekonomik Birliği’ni kurmamız ve ‘Büyük Avrasya’yı inşa etme vizyonumuz, Nesil ve Yol Teşebbüsü ile külliyen örtüşüyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Putin, “Çin’in bu çerçevede önerdiği işbirliklerinin en yeterli tarafı, kimse başkalarına bir şeyi dayatmıyor. Ortak bir emel doğrultusunda tüm taraflar için kabul edilebilir tahlilleri, projeleri ve yaklaşımları aramak temel. Dayatma yahut zorlama yok, fırsatlar var.” biçiminde konuştu.
AVRUPA VE SİBİRYA GÜZERGAHLARINDA İŞBİRLİĞİ
Rusya, Nesil ve Yol Teşebbüsü’nün iki ana kara güzergahındaki ulaştırma ve altyapı projelerinde Çin ile etkin işbirliği yapıyor.
Çin’den Avrupa’ya uzanan, “Yeni Avrasya Kara Köprüsü” (NELB) olarak isimlendirilen birinci güzergah, Çin’in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nden başlayarak Hazar Denizi’nin kuzeyinden Kazakistan üzerinden Rusya’nın batısına, oradan Doğu Avrupa’ya ve Almanya’ya kadar uzanan bir demir yolu ulaştırma ağı oluşturuyor.
“Çin-Rusya-Moğolistan Ekonomik Koridoru” (CRMEC) ismi verilen ikinci güzergah ise Çin’in kuzeyini Moğol steplerinden Rusya’nın Sibirya topraklarına bağlamayı hedefliyor. Çin ve Rusya hükümetlerinin kurduğu ortak yatırım fonuyla desteklenen projenin bölgesel entegrasyonu artırması amaçlanıyor.
Rus önder, 2017 ve 2019’da düzenlenen evvelki iki Nesil ve Yol Forumu’na da katılmıştı.
“ÇİN-RUSYA İŞBİRLİĞİ, GLOBAL İSTİKRAR FAKTÖRÜ”
Rusya Devlet Lideri, 6 Ekim’de Soçi kentinde düzenlenen Memleketler arası Valday Kulübü toplantısında, Rusya-Çin işbirliğinin “küresel istikrarın değerli faktörü” olduğunu belirterek Moskova’nın, Batı’nın “cepheleştirici” siyasetine karşı Pekin ile güvenlik ve iktisat alanında işbirliğini artıracağını bildirmişti.
ABD’nin Çin’e yönelik siyasetinin, Pekin’in büyüyen gücünden kaynaklanan “jeopolitik korkulara” dayandığı, Batı’nın hegemonyasını sürdürmek için bloklar oluşturma eforunun dünya barışını tehdit ettiği değerlendirmesine bulunan Putin, “Rusya ve Çin ortasındaki işbirliği, elbette dünyada kıymetli bir istikrar faktörü fonksiyonu görüyor.” sözünü kullanmıştı.
Putin, Rusya’nın NATO genişlemesine karşı Çin ile işbirliğini geliştireceğini vurgulayarak “Batılı ülkelerin ve bilhassa ABD’nin, NATO’nun sonlarını Rusya Federasyonu topraklarına hakikat genişletme dileği, Ukrayna’daki krizin en değerli sebeplerinden biriydi. Artık birebirini Doğu’da (Asya) yapıyorlar, farklı kapalı askeri kümeleşmeler oluşturuyorlar.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Rus önder, eylülde ülkesini ziyaret eden Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi ile yaptığı görüşmede de Çin’e, “tek kutuplu hegemonyaya direnme” daveti yaparken “stratejik işbirliğini derinleştirme” iletisi vermişti.
Çin Devlet Lideri Şi’nin martta Moskova’ya yaptığı ziyareti “çağ açan” olarak niteleyen Putin, “Mevcut memleketler arası durum, Devlet Lideri Şi Cinping’in ‘dünyanın yüzyıldır görülmeyen değişimlerden geçtiğine’ dair stratejik kararını doğruluyor.” diye konuşmuştu.
Rusya ve Çin’in ortak gayretleriyle BRICS’in genişleme istikametinde başarılı bir adım attığını ve bunun işbirliğini yeni bir düzeye taşıyacağına inandığını lisana getiren Putin, “Rusya, Çin ile Şanghay İşbirliği Örgütü ve BRICS üzere çok taraflı çerçevelerde yakın uyumu sürdürerek tek kutuplu hegemonyaya ve kamplar ortası cepheleşmeye direnmeye, milletlerarası barışı ve adaleti muhafazaya hazır.” sözlerini kullanmıştı.
RUSYA İLE BAĞLANTILAR, ÇİN’İN GLOBAL SİYASETİNİN KÖŞE TAŞI
Çin idaresi de ABD ile jeostratejik rekabette, Rusya ile stratejik iştirakini sürdürmeyi ve geliştirmeyi kritik görüyor.
Çin önderi, martta düzenlenen Ulusal Halk Kongresi’nde tekrar devlet lideri seçilerek iktidarını üçüncü periyoda taşımasının akabinde birinci yurt dışı ziyaretini Rusya’ya yapmıştı.
Şi, ziyarette, Putin’e hitaben, “Şu anda dünya yüzyılda bir görülecek bir değişimden geçiyor ve bu değişime biz taraf veriyoruz.” tabirlerini kullanmıştı.
Ziyarette iki başkan münasebetlerin yeni bir boyuta yükseltilmesine dair anlayış birliğine varılmış, Pekin ile Moskova ortasında stratejik işbirliğinin global boyutta genişletilmesine vurgu yapılmıştı.
ÇİN’İN RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI’NDAKİ TUTUMU
Çin ile ABD ortasında jeostratejik rekabetin ve bölgesel tansiyonların arttığı bir devirde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, misal meydan okumalarla karşı karşıya olan Moskova ile Pekin’i yakınlaştırmıştı.
Çin ve Rus önderlerinin, savaşın başlamasında çabucak evvel, 4 Şubat 2022’de, Putin’in Pekin Kış Olimpiyatları için Çin’e yaptığı ziyaretteki görüşmede, “iki ülke ortasındaki dostluğun limiti olmadığına” vurgu yapan ortak açıklaması, Pekin idaresinin kısa müddet sonra başlayacak savaştan haberdar olduğu ve örtülü onay verdiğinin işareti olarak yorumlanmıştı.
Çin, her ne kadar savaşın akabinde Rusya’ya yönelik milletlerarası yaptırımlara katılmasa da ABD ve Avrupa ile ekonomik ilgilerine ziyan vermemek için yaptırımların çerçevesine büyük ölçüde uymuştu.
Öte yandan Pekin, yaptırımların Avrupa ile Rusya ortasındaki alışverişleri kısıtlamasıyla istikamet değiştiren ticaretten de yarar sağlamış, savaşın akabinde iki ülke ortasındaki ticaret hacminin, bilhassa güç alanında arttığı gözlenmişti.
ABD ve Avrupa, Rusya’ya savaşta silah takviyesi sağlamaması istikametinde Çin’i uyarırken, Pekin direkt silah satışı yapmasa da Moskova ile ortak askeri tatbikatlar dahil askeri ve sanayi işbirliğini sürdürmüştü.
BARIŞ TEKLİFLERİNDEN ARABULUCULUĞA
Çin, savaşın yıl dönümü olan 24 Şubat’ta krizin siyasi tahlili için tekliflerini içeren 12 unsurluk “tutum belgesi” açıklamış, dokümanda, gerginliklerin basamaklı azaltılarak ateşkesin sağlanması gerektiği vurgulanmıştı.
Ateşkes önerisi, ABD ve Avrupa Birliği’nin yanı sıra öneriyi fiili durumun resmiyete dökülmesi olarak algılayan Ukrayna tarafından da kabul görmemişti. Kiev idaresi, bu şartlardaki bir barışın “savaşın dondurulması” manasına geleceğini lisana getirmişti.
Rusya da Çin’in görüşüne ehemmiyet verdiğini lakin mevcut şartlarda Ukrayna sıkıntısının tahlilinde barış yoluna geçişin sağlanması için gerekli şartların oluşmadığını bildirmişti.
Devlet Lideri Şi, marttaki Moskova ziyaretinde Ukrayna problemine siyasi tahlil davetinde bulunsa da ziyarette stratejik işbirliğinin global boyutta genişletilmesine yapılan vurgu, Çin’in Rusya’ya dayanağını sürdürdüğünün işareti olarak yorumlanmıştı.
Çin, Avrasya İşlerinden Sorumlu Özel Temsilcisi Li Hui’yi, mayısta Ukrayna, Rusya ve öbür ülkelere göndererek bir arabuluculuk yeri aramış ama temaslardan somut sonuç alınmamıştı.
“KAPSAMLI STRATEJİK UYUM ORTAKLIĞI”
Çin, Rusya ile münasebetlerini, “kapsamlı stratejik uyum ortaklığı” olarak tanımlıyor. Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Kurulunun daimi üyesi olan iki ülke, ABD ve Batılı müttefiklerinin yüküne karşı global meselelerde birçok vakit birbirini destekleyen siyaset tercihlerini ortaya koyuyor.
İki ülke kuruluşuna öncülük ettikleri Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ve BRICS topluluklarının yanı sıra, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) ve G20 üzere çok taraflı platformlarda da işbirliğini sürdürüyor.
